Мындан 20 жылдай мурда Лескен районунун айыл чарба картасында «Налмес» дыйкан (фермердик) ишканасы пайда болгон, ал Адыгей тилинде «бриллиант» дегенди билдирет. Ал эми бул жылдар бою ал жашылча өсүмдүктөрүн, негизинен бадыраң, помидорду өстүрүп, кайра иштетип келет.
Лескенский муниципалдык районунун жергиликтүү администрациясынын башчысы Сафарбия Инжижоковдун айтымында, дээрлик жыйырма жылдан бери К(Ф) X «Налмес» Россиянын рыногуна бир нече жүз миллион шарттуу банка жашылча консерваларын жеткирип келген. Анын үстүнө Лескен консерва заводдорунун продукциялары ички айыл чарба азык-түлүк рыногунда жогорку суроо-талапка ээ.
Калыптанган салт боюнча чарбанын консервалоо мини-совхозу жаны сезондо областтын адистештирилген ишканаларынын ичинен биринчилерден болуп бадырац менен помидордун жацы тушумун кайра иштетууге киришти. Кечээ куну биз К(Ф)Х «Налмес» финансы-чарбалык иш-терди жургузуп жаткан Анзорейде болуп, бул жерде жашылча есумдуктерун массалык жыйноо жана аны кайра иштетуу кызуу журуп жаткандыгына ынандык.
Чарбанын башчысы Мурат Шеожевдин айтымында, быйылкы сезондо кепилденген сырье базасын камсыз кылуу максатында чарбада 23 гектар жерге жашылча, анын ичинен бадыраң – 18 гектар, помидор үч гектар, укроп эки гектар аянтка эгилген.
«Акыркы жылдарда биз районубуздагы айдоо аянттарын арендага алып, бадыраң менен помидордун жогорку түшүмдүү, атайын консервалоого ылайыктуу сортторун өстүрүп келгенбиз, — деп түшүндүрдү ишкананын башкы технологу Людмила Шкежева. «Мурда биз ар бир сезондо бадыраң менен помидорду консервалоодо маанилүү компонент болгон укроп менен кыйынчылыктарды баштан өткөрчүбүз. Маселе жөнөкөй жана экономикалык пайда менен чечилди - алар өздөрү өндүрүштүк муктаждыктар үчүн жыпар жыттуу татымалдарды өстүрө башташты. Укроп өзгөчө жыт берип, консерваланган бадыраң менен помидордун даамына жакшы таасир этет. Татымал катары укроп салттуу түрдө биздин улуттук тамак-ашыбызда, анын ичинде жашылча консерваларын өндүрүүдө колдонулат. Черкестердин арасында бул жыпар жыттуу чөп тамак сиңирүүнү нормалдаштыруу жана кант диабети менен жардам берүү үчүн алмаштырылгыс курал болуп эсептелет. Консерваларга укропту кошуп, биз башка, абдан асыл максаттарды көздөйбүз: бул өсүмдүк, авторитеттүү окумуштуулардын айтымында, сезгенүүгө каршы, микробго каршы, кыжырданууну жана дискомфортту жок кылуу аркылуу ашказандын функцияларын нормалдаштырууга жөндөмдүү. Укроп салттуу чөп медицинасында тамак сиңирүү жана сийдик-жыныс системасынын ооруларын дарылоо жана алдын алуу, дем алуу көйгөйлөрүн жоюу, лактацияны активдештирүү, ошондой эле холестерин менен глюкозанын деңгээлин төмөндөтүү үчүн колдонулат. Ал эми жашылча консерваларына керектүү экинчи азык – бул сарымсак, аны биз жергиликтүү дыйкандардан жана жеке чарба ээлеринен сатып алабыз.
Лескен консервачылары өздөрүнүн өндүрүшүнүн таза чийки затынан республикалык жана россиялык рынокто суроо-талапка ээ болгон экологиялык жактан таза табигый продуктуларды жасашат. Чарбанын жашылча консервалары катардагы азык-тулук эмес.
K(F)H «Нальмес» консерваларын керектөөчүлөр Россия Федерациясынын ар кайсы аймактарындагы мектепке чейинки балдар мекемелери, санаторийлер жана эс алуу үйлөрү, саламаттыкты сактоо уюмдары, ресторан бизнесинин элиталык ишканалары.
Дыйкан (фермердик) чарбанын башчысы ошондой эле быйылкы сезондун башынан бери райондун борбору жана ага жакын жайгашкан Хатуэй, Лескен II, Эрокко жана Озрек айылдарынын тургундары үчүн 100дөн ашык жумуш орундары түзүлгөнүн билдирди. Айыл тургундары талаадан жашылча терип, кичи фабриканын кайра иштетүү линиясында иштешет. Орто эсеп менен 30 адамдан турган бригада сменасына 73,000 мин банкага жакын шарттуу бадырац консерваларын чыгарат. К(Ф)Х «Налмес» мини-фабрикасы быйыл ички рынокту импортту алмаштыруунун алкагында 7 миллионго жакын шарттуу банка консерваларын - булар бадыраң, помидор, ошондой эле ушул эки айыл чарба өсүмдүктөрүнүн ассортиментин камсыз кылууну пландаштырууда.
Облустук айыл чарба министерствосунун маалыматына караганда, өткөн жылы чарба Россиянын башка аймактарына 6 миллион 532 миң банкага жакын шарттуу консерваланган жашылча консерваларын тапшырган.
- Кезинде Лескен районунда жашылча-жемиштерди өндүрүү менен сегиз ишкана алектенген, – деп комментарий берди Кабардин-Балкар Республикасынын Дыйкан (фермердик) ишканаларынын жана айыл чарба кооперативдеринин ассоциациясынын (АККОР) жетекчиси Инал Алакаев. – Жарыштан жападан жалгыз «Налмес» дыйкан (фермердик) ишканасы аман калды, бул республикада дыйканчылык кыймылынын реалдуу күчкө ээ экендигин жана дыйкандардын аркасында гана аймактык агроөнөр жайлык кластери бүткүл айыл чарба өндүрүшүнүн талашсыз айдоочусу статусун сактап калгандыгын айгинелейт. КБРдин экономикалык блогу. Дыйкан (фермер) чарбалары аба ырайын түзүүчү айыл чарба сектору Кабардин-Балкариянын дүң региондук продуктусунун 40%дан ашыгын (2021-жылдын акырына карата) камсыз кылат.
Лескен району илгертен эле «жашылчалуу» аймак катары эсептелип келгендигин, бул жерде табигый-климаттык шарттары, кылымдар бою топтолгон дыйкандардын салттары, ресурстук потенциалы жергиликтүү жамааттарга пайда алып келерин кошумчалай кетели.