#БорборАзия #айылчарбасы #сууну үнөмдөөчүтехнологиялар #тамчылатмалуусугаруу #туруктуучарбачылык #климатөзгөрүү #суунусактоо #Узбекистан #FAO #agroinnovation
Бириккен Улуттар Уюмунун Азык-түлүк жана айыл чарба уюмунун (ФАО) маалыматы боюнча, Борбор Азия өлкөлөрү катуу суу кризисине туш болуп, чөлкөм “суу стрессинин” жогорку деңгээлин баштан кечирүүдө. Өзбекстан менен Түркмөнстан сууну пайдалануу деңгээли дүйнөлүк орточо көрсөткүчтөн ашкандыктан өзгөчө аялуу. Өзбекстандын өзүндө эле айыл чарбасы сууну керектөөнүн 90%дан ашыгын түзөт, бул азайып бараткан суу ресурстарына чоң кысым көрсөтүүдө.
Бул кризиске каршы туруу үчүн Өзбекстан сууну үнөмдөө багытында трансформациялык сапарга чыкты. 2019-жылдан бери мамлекет дыйкандарга сууну үнөмдөөчү технологияларды колдонууга жигердүү колдоо көрсөтүп келет. Тамчылатып сугаруу, жаадырып сугаруу, лазердик тегиздөө жабдууларын ишке киргизүү сууну бир топ үнөмдөөгө жана түшүмдүүлүктү жогорулатууга алып келди. Алсак, тамчылатып сугаруу ыкмасын колдонуу сууну 60%га чейин үнөмдөп, пахтанын түшүмдүүлүгүн гектарына 10-15 центнерге көтөрдү.
Сурхандарыя областынын Юлдош Гасанов сыяктуу дыйкандары бул технологиянын жакшы жактарына оз коздору менен кубе болушту. Тамчылатып сугаруу ыкмасын ишке ашыруу менен Хасановдун кластери сууну үнөмдөөгө жетишти жана пахтанын түшүмдүүлүгүн эки эсеге жогорулатты. Алгачкы кыйынчылыктарга, анын ичинде жабдуулардын жана тейлөөнүн кымбаттыгына карабастан, Хасанов сууну үнөмдөө ыкмаларын колдонуунун узак мөөнөттүү пайдасына оптимисттик көз карашта.
Бирок, бул технологияларды кеңири жайылтуу тоскоолдуктарга, анын ичинде ишке ашырууга жогорку чыгымдарга жана техникалык экспертизага муктаждыкка дуушар болот. Салттуу ыкмаларга көнүп калган көптөгөн фермерлер рентабелдүүлүк жана насыяны кайтаруу маселесинен улам жаңы ирригациялык системаларга инвестиция салуудан тартынышат. Анткен менен эксперттер бул кыйынчылыктарды жеңүүдө узак мөөнөттүү пландаштыруунун жана мамлекеттик колдоонун маанилүүлүгүн белгилешет.
Сууну үнөмдөөнүн чукул зарылдыгына жооп кылып, Өзбекстандын өкмөтү сууну үнөмдөөчү технологияларды колдонууну жайылтуу жана сууну жоопкерчиликтүү башкаруу маданиятын тарбиялоо боюнча чараларды көрдү. Субсидиялар, салык жеңилдиктери жана маалымдоо кампаниялары аркылуу өлкө айыл чарба тармагын революция кылып, келечек муундар үчүн сууну туруктуу пайдаланууну камсыз кылууну көздөйт.
Борбордук Азиянын айыл чарба сектору суунун жетишсиздиги жана климаттын өзгөрүшү сыяктуу кош көйгөйлөргө туш болуп, чечүүчү баскычта турат. Сууну үнөмдөөчү технологияларды кабыл алуу айыл чарба өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу менен бирге суунун стрессинин таасирин азайтуу үчүн үмүт нурун тартуулайт. Инновацияларга инвестиция салуу, өнөктөштүктү өнүктүрүү жана туруктуу практикага артыкчылык берүү менен Борбор Азия өлкөлөрү суу кризисинен чыгып, туруктуу айыл чарба келечегин кура алышат.